środa, 19 stycznia 2011


Wypalenie zawodowe nauczycieli - porady


Nauczyciele są szczególną grupą ze względu na specyfikę ich pracy, dlatego wypalenie zawodowe, czasami określane jako syndrom wypalenia zawodowego, w ostatnich latach przybiera na sile. Warto zastanowić się jakie są powody wypalenia zawodowego nauczycieli oraz jak im przeciwdziałać.
    Zawód nauczyciela można  zakwalifikować do zawodów, które umownie nazywamy „społecznymi", obok takich profesji jak: lekarz, pielęgniarka, terapeuta, ksiądz, psycholog i podobne. Zawody te mają wspólną cechę - polegają na kontaktach z ludźmi.
   Dla nauczyciela podstawowym celem jest działanie dla dobra innych ludzi. Współodczuwanie, empatia i troska o inne osoby lub grupę osób, są cechami towarzyszącymi bliskim kontaktom interpersonalnym w tym zawodzie.
   Od nauczyciela wymaga się bowiem nie tylko przekazania wiedzy i ćwiczenia umiejętności swoich uczniów ale także wychodzenia naprzeciw ich potrzebom, oczekiwaniom, dostrzeżenia ich zdolności i ograniczeń. Często „bagaż emocjonalny" będący skutkiem oczekiwań otoczenia (uczniowie, rodzice, dyrekcja) wobec nauczyciela powoduje stres w miejscu pracy. Stres ten narasta tym bardziej, im słabiej wymagania równoważone są warunkami i możliwościami (danej placówki lub indywidualnie - nauczyciela).
   Syndrom wypalenia zawodowego nauczycieli może narastać przez dłuższy czas (tygodnie, miesiące, nawet lata), przy czym zdefiniowano następujące etapy tego procesu ze względu na stopień zaawansowania:
- I stopień - stadium ostrzegawcze, pojawiają się objawy somatyczne, na przykład ból głowy, powracające przeziębienie, bezsenność, irytacja. Zwalczanie ich często można osiągnąć przez krótki wypoczynek (weekend), hobby, lub okresowe zmniejszenie obciążenia pracą.
-  II stopień - pojawiające się symptomy są dłuższe i bardziej stałe. Charakteryzują go wybuchy agresji, irytacji, gorsze wykonywanie powierzonych zadań, pogardliwe odnoszenie się do innych. W tym stadium właściwe jest zainteresowanie się innym zajęciem niż praca, zwrócenie uwagi na „odświeżające" działanie przyjaźni lub odnowienie starych znajomości, a również kilkudniowy urlop.
- III stopień - syndrom wypalenia zawodowego staje się chroniczny, przybiera objawy fizyczne, psychiczne i psychosomatyczne. Typowe objawy dla tego etapu to wrzody żołądka, depresja, poczucie osamotnienia i alienacji, brak chęci do działania, nadciśnienie, zaniedbanie kontaktów (rodzina, przyjaciele). Wobec takich objawów wypalenia zawodowego niezbędny staje się kontakt z profesjonalistą (psycholog, terapeuta). Wobec drastycznych objawów wypalenia zawodowego jedynym wyjściem może okazać się zmiana pracy.
   Ponieważ syndrom wypalenia zawodowego narasta etapowo i z różnym natężeniem w czasie, interwencja wobec tego zjawiska powinna być dostosowana do intensywności przeżywanych trudności. Jak wspomniano wcześniej, korzystanie z usług profesjonalistów może być właściwym podejściem, gdy wypalenie zawodowe staje się syndromem chronicznym. W większości przypadków uważna obserwacja własnego zachowania jest podstawą do walki z tym przygnębiającym zjawiskiem. O wypaleniu zawodowym i metodach poprawienia atmosfery w miejscu pracy napisano wielegodnych polecenia poradników. Lektura ciekawej książki, wizualizacja, trening interpersonalny, uważne słuchanie innych i pozytywne myślenie to zestaw kluczy do zadowolenia ze swej pracy.